Pierwszy jesienny pakiet europejskiego semestru, realizowany zgodnie z nowymi zasadami zarządzania gospodarczego, wyznacza drogę do sprawnych finansów państwa oraz zrównoważonego, inkluzywnego wzrostu
27 listopada 2024
Komisja przedstawiła jesienny pakiet europejskiego semestru – pierwszy taki pakiet od czasu wprowadzenia ambitnej, kompleksowej reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego, która miała miejsce w kwietniu 2024 r. Jest on istotny dla osiągnięcia celów reformy, która ma sprawić, że ramy te będą prostsze, bardziej przejrzyste i skuteczne, a zakres odpowiedzialności państw członkowskich – szerszy.
Nowe ramy ułatwią państwom członkowskim osiągnięcie stabilności makroekonomicznej, wzrostu gospodarczego i stabilności finansów publicznych. W trudnej obecnie sytuacji globalnej ma to kluczowe znaczenie dla utrzymania siły gospodarczej UE. Nowe ramy sprzyjają również reformom i inwestycjom, które staną się podstawą długoterminowej stabilności gospodarczej i zrównoważonego wzrostu. W dłuższej perspektywie ułatwią stworzenie bardziej odpornej, sprawiedliwej, konkurencyjnej i bezpiecznej gospodarki w UE, co przyniesie korzyści obywatelom.
Jesienny pakiet europejskiego semestru przypada w momencie, gdy po długim okresie stagnacji gospodarka UE wraca na ścieżkę umiarkowanego wzrostu. Co do perspektyw na przyszłość – oczekuje się, że w miarę jak państwa będą wprowadzać potrzebne dostosowania fiskalne, w 2025 r. poziom inwestycji publicznych, które wpływają dodatnio na wzrost gospodarczy, zwiększy się w niemal wszystkich państwach członkowskich. W kilku z nich znacząco przyczyni się do tego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, w ramach NextGenerationEU, oraz fundusze unijne.
Prostsze zasady uwzględniające różnorodność wyzwań fiskalnych
Wraz z nowymi ramami zarządzania gospodarczego wprowadzono prostsze i bardziej przejrzyste reguły fiskalne. Ich elementem jest jednolity wskaźnik operacyjny w postaci wieloletniej ścieżki wydatków netto państwa członkowskiego, która ułatwia monitorowanie zgodności. Ustanowiono ponadto nadzór oparty na analizie ryzyka, dostosowany do indywidualnej sytuacji budżetowej każdego państwa członkowskiego. Umożliwiono też stopniowe wprowadzanie dostosowań fiskalnych, o ile będą temu towarzyszyć konkretne reformy i inwestycje.
Nowe ramy przewidują stopniową i realistyczną redukcję poziomów długu publicznego, które znacznie wzrosły wskutek pandemii COVID-19 i późniejszego kryzysu energetycznego. Zdrowe finanse publiczne są podstawowym warunkiem stabilności makroekonomicznej i zrównoważonego wzrostu gospodarczego.
Wspieranie reform i inwestycji pobudzających wzrost gospodarczy
Zgodnie z nowymi ramami wszystkie państwa członkowskie włączają do swoich średniookresowych planów reformy i inwestycje, które przyczynią się do realizacji wspólnych priorytetów UE oraz pozwolą rozwiązać problemy wymienione w zaleceniach krajowych wydawanych w ramach europejskiego semestru. Chodzi tu o transformację ekologiczną i cyfrową, odporność społeczną i gospodarczą, bezpieczeństwo energetyczne oraz budowanie zdolności obronnych.
Ocena planów średniookresowych
Plany średniookresowe są kluczowym elementem nowych ram zarządzania gospodarczego. Połączenie celów dotyczących budżetu, reform i inwestycji w ramach jednego planu średniookresowego daje w efekcie spójny i sprawny proces.
Komisja zakończyła ocenę 21 z 22 przedłożonych planów.
Stwierdziła, że 20 z nich spełnia wymogi nowych ram. Określiła także wiarygodną ścieżkę fiskalną, która pozwoli zapewnić trwałą tendencję spadkową, jeśli chodzi o poziom zadłużenia poszczególnych państw członkowskich, bądź utrzymanie długu na ostrożnym poziomie. Dotyczy to następujących państw: Chorwacji, Cypru, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Luksemburga, Łotwy, Malty, Polski, Portugalii, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji i Włoch. W odniesieniu do wspomnianych państw Komisja zaleca Radzie zatwierdzenie ścieżki wydatków netto określonej w ich planach. W odniesieniu do Niderlandów Komisja zaproponowała, aby Rada zaleciła ścieżkę wydatków netto zgodną z informacjami technicznymi przekazanymi przez Komisję w czerwcu.
Ocena średniookresowego planu Węgier jest nadal w toku.
W przypadku pięciu spośród 20 planów średniookresowych, które otrzymały pozytywną ocenę Komisji, ścieżka wydatków netto opiera się na przedłużeniu okresu dostosowawczego z czterech do siedmiu lat. Przedłużenie to jest uzasadnione zobowiązaniami dotyczącymi pakietu reform i inwestycji uwzględnionych w planach. We wszystkich pięciu przypadkach Komisja oceniła, że środki uwzględnione w planie spełniają kryteria uzasadniające przedłużenie. Dotyczy to średniookresowych planów Finlandii, Francji, Włoch, Hiszpanii i Rumunii.
Ocena projektów planów budżetowych na 2025 r.
Komisja oceniła również projekty planów budżetowych na 2025 r. przedstawione przez 17 państw strefy euro. Zbadała, czy można je uznać za odpowiednie pierwsze kroki w celu wdrożenia planów średniookresowych tych państw.
Przeprowadzona przez Komisję ocena projektów planów budżetowych skoncentrowana jest na wzroście wydatków netto w latach 2024–2025. Komisja oceniała, czy wydatki netto państwa mieszczą się w pułapach określonych w jego planie średniookresowym, o ile taki plan jest dostępny i został uznany za zgodny z nowymi ramami.
Komisja stwierdziła, że osiem państw członkowskich należących do strefy euro wypełnia otrzymane zalecenia fiskalne, siedem z nich wypełnia je niecałkowicie, jedno nie wypełnia wydanych zaleceń, a jedno jest zagrożone ich niewypełnieniem.
- Ocenia się, że Grecja, Cypr, Łotwa, Słowenia, Słowacja, Włochy, Chorwacja i Francja wypełniają otrzymane zalecenia, ponieważ według prognoz ich wydatki netto mają zmieścić się w wyznaczonych pułapach.
- Zgodnie z tą oceną Estonia, Niemcy, Finlandia i Irlandia nie wypełniają w całości zaleceń Komisji, gdyż prognozuje się, że ich roczne wydatki netto (Finlandia, Irlandia) lub skumulowane wydatki netto (Estonia, Niemcy, Irlandia) przekroczą odpowiednie pułapy.
- Luksemburg, Malta i Portugalia także nie w całości wypełniają otrzymane zalecenia: chociaż ich prognozowane wydatki netto mieszczą się w wyznaczonych pułapach, państwa te nie zamierzają wycofać nadzwyczajnych środków wsparcia w dziedzinie energii przed zimą 2024–2025, jak zalecała Rada.
- Ocenia się, że Niderlandy nie wypełniają zaleceń, gdyż ich prognozowane wydatki netto przekraczają wysokość pułapów.
- Litwa jest według oceny Komisji zagrożona niewypełnieniem zalecenia – przewiduje się, że jej wydatki netto przekroczą poziom, który Komisja mogłaby uznać za odpowiedni pierwszy krok we wdrażaniu nowych ram zarządzania gospodarczego.
Kolejne kroki w ramach procedury nadmiernego deficytu
Procedura nadmiernego deficytu stanowi tzw. część naprawczą paktu stabilności i wzrostu.
W najnowszym jesiennym pakiecie przedstawiono zalecenia Komisji dotyczące wieloletnich ścieżek wydatków netto służących skorygowaniu nadmiernego deficytu w ośmiu państwach członkowskich (Belgia, Francja, Malta, Polska, Rumunia, Słowacja, Węgry i Włochy), które są objęte procedurą nadmiernego deficytu.
W przypadku większości tych państw ścieżka korygująca opiera się na ścieżce wydatków netto określonej przez dane państwo członkowskie w jego planie średniookresowym. Jest to zgodne z podejściem przyjętym w nowych ramach budżetowych, w których kładzie się duży nacisk na odpowiedzialność krajową za zobowiązania budżetowe.
W przypadku braku planu lub zalecenia dotyczącego planu średniookresowego, jak ma to miejsce w przypadku Belgii i Węgier, ścieżka naprawcza określona w zaleceniu w ramach procedury nadmiernego deficytu opiera się na czteroletniej trajektorii referencyjnej Komisji zaktualizowanej na podstawie najnowszych danych.
Jesienny pakiet zawiera również sprawozdanie opracowane na mocy art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do Austrii i Finlandii. Oceniono w nim, czy państwa te spełniają kryterium deficytu.
Austria zgłosiła planowany deficyt powyżej wartości referencyjnej wynoszącej 3 proc. PKB w 2024 r., a prognoza Komisji nie przewiduje jego obniżenia poniżej tej wartości ani w 2025 r., ani 2026 r. przy założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki. Komisja rozważa zatem zaproponowanie Radzie, aby ta stwierdziła istnienie nadmiernego deficytu w Austrii. Władze Austrii wyraziły zamiar podjęcia działań, które są niezbędne do obniżenia deficytu poniżej 3 proc. PKB w 2025 r. Komisja jest gotowa ocenić nowe środki, gdy tylko zostaną one formalnie uzgodnione przez rząd i pod warunkiem, że będą wystarczająco szczegółowe.
W przypadku Finlandii, która również zgłosiła planowany deficyt na poziomie przewyższającym 3 proc. PKB w 2024 r., Komisja nie zamierza zaproponować wszczęcia procedury nadmiernego deficytu. Z prognoz wynika bowiem, że nawet bez dodatkowych środków z zakresu polityki od 2025 r. deficyt w tym kraju nie przekroczy już wartości referencyjnej.
Sprawozdania z nadzoru po zakończeniu programu
Sprawozdania z nadzoru po zakończeniu programu służą ocenie sytuacji gospodarczej, fiskalnej i finansowej państw członkowskich, które skorzystały z programów pomocy finansowej (Cypru, Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii). W ocenie tej analizowana jest przede wszystkim ich zdolność do spłaty zadłużenia. Ze sprawozdań wynika, że każde z tych pięciu państw członkowskich zachowuje zdolność do spłaty zadłużenia.
Co dalej?
Rada i Eurogrupa omówią teraz dokumenty przedstawione w jesiennym pakiecie fiskalnym europejskiego semestru.
Po tym jak Rada zatwierdzi plany średniookresowe państw członkowskich, Komisja będzie monitorować wypełnianie zawartych w nich zobowiązań przez cały okres objęty planem. Państwa członkowskie będą przedstawiać coroczne sprawozdania z postępów, co ułatwi skuteczne monitorowanie i egzekwowanie.
W najbliższych tygodniach Komisja przedstawi drugą część jesiennego pakietu europejskiego semestru, zawierającą roczną strategię zrównoważonego wzrostu gospodarczego, zalecenie dla strefy euro, sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania oraz projekt wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu.
Więcej informacji
Europejski semestr 2024, jesienny pakiet fiskalny: pytania i odpowiedzi
Jesienny pakiet europejskiego semestru 2024 – Dokumenty
Prognoza gospodarcza z jesieni 2024 r.
Pytania i odpowiedzi dotyczące nowych ram zarządzania gospodarczego
